Een droomplek in de Umbrische heuvels vlakbij Polmone

De bijzondere geschiedenis van ‘La Scarzuola’ een droomplek in de Umbrische heuvels een gastblog van Marij Lamers voor Polmone

Het is even puzzelen, maar als je bij Polmone op het terras bij Biblioteca of Cinema zit dan kun je, in de buurt van het 13e-eeuwse kasteel van Montegiove, La Scarzuola zien liggen; een droomplek in de Umbrische heuvels met een lange geschiedenis.

Ook niet direct zichtbaar zijn de sporen van eeuwenoude wegen die dit landschap doorkruisten. Zo lag Montegiove aan de Via Appia, een door de Romeinen aangelegde weg, die Rome met het huidige Florence verbond. En de Romeinen waren niet de eersten. Zij gebruikten voor de aanleg van de Via Appia reeds aanwezige Etruskische wegen en vervolmaakten die naar Romeins gebruik. De Via Appia meanderde in Umbrië en Toscane via Bolsena, naar Montegiove en van daaruit naar Chiusi, Bagni San Filippo, Asciano, en via Siena verder naar Florence. In Chiusi zijn nog verschillende Etruskische overblijfselen te bewonderen, o.a. in het Museo Civico La Citta Sotterranea.

Franciscus van Assisi

Eeuwen na de Etrusken en Romeinen trok ook Franciscus van Assisi door dit Umbrische landschap. In de buurt van Montegiove verbleef hij enige tijd en bouwde een hut van scarza, een plaatselijk voorkomende moerasplant. Van het stro van deze plant werden ook de zittingen van boerenstoelen gemaakt en tot voor kort werd het nog gebruikt om wijnflessen te beschermen. Later, aan het eind van de 13e eeuw, stichtten de franciscaner monniken op deze plaats een klein klooster, La Scarzuola, dat in de loop van de eeuwen verder werd uitgebreid.

De ideale droomstad van Buzzi

Een architect met een droom

Een van de 7 theaters van de ideale stad La Scarzuola droomplek in de Umbrische heuvels

In 1957 werd het inmiddels verlaten en vervallen kloostercomplex aangekocht door de Milanese architect Tomaso Buzzi die villa’s ontwierp voor de Milanese elite. Ook was hij designer en binnenhuisarchitect en als zodanig een van de trendsetters van de Italiaanse smaak in de jaren dertig en veertig van de 20e eeuw. Met de aankoop van La Scarzuola wilde Buzzi een lang gekoesterde wens verwezenlijken.

Hij bouwde daar zijn ideale droomstad, een droomplek in de Umbrische heuvels. Hij werkte al 25 jaar in stilte aan zijn ideale stad; een stad op kleine schaal met gebouwen die de geschiedenis van de architectuur zouden weerspiegelen. In de Romeinse tijd verwezenlijkte Hadrianus een soortgelijk idee. Bij zijn buitenverblijf, de Villa Adriana in Tivoli, liet deze Romeinse keizer door hem bewonderde gebouwen die hij op zijn veldtochten gezien had, op schaal nabouwen.

De wereldse stad van Buzzi

Het derde oog in een van de zeven theaters van La Scarzuola, droomplek van Tomaso Buzzi in de Umbrische heuvels

In de ‘wereldse stad’, die Buzzi bij La Scarzuola modelleerde, kun je markante gebouwen uit het oude Athene en Rome herkennen. Ook zijn er verwijzingen naar Franse architecten uit de tijd van de Revolutie. De cirkelvormige ruimte met de dode cypres staat voor het nooit verwezenlijkte grafmonument dat Étienne-Louis Boullée voor Isaac Newton wilde bouwen. En het gemetselde oog is het derde oog, dat alles ervaart. Het is een verwijzing naar een gravure van Claude-Nicolas Ledoux, ontwerper van utopische bouwwerken, maar ook van het theater in Besançon.

De heilige stad van Buzzi

Een grote muil is de toegang tot de onderwereld bij La Scarzuola, droomplek in de Umbrische heuvels

La Scarzuola is, behalve een weerspiegeling van de architectuurgeschiedenis, ook een theater van de geest. Gesymboliseerd in zeven theaters, waaronder La Scala uit Milaan. Het Bijbelse getal zeven keert steeds terug. De klokken staan stil op zeven uur. In de ideale stad van Buzzi kun je de tijd en het dagelijkse aardse leven vergeten. Er zijn veel verwijzingen naar mythen, esoterie en religie. Zo staat de zuilengang voor de twaalf werken die Heracles moest uitvoeren, een verbeelding van de last van het leven. De boeddhistische stupa geeft de geestelijke verlichting weer. Een grote muil, ook te zien in Il Parco dei Mostri in Bomarzo, is de toegang tot de onderwereld.

De bek van de walvis is het verhaal van de bijbelse Jonas. Tegenover de ‘wereldse stad’ staat het oude klooster als de ‘heilige stad’, een soort hemel. De kloostertuin is een hortus conclusus, een van de buitenwereld afgesloten tuin, als een weergave van het paradijs.

Geen toeristische attractie

Buzzi’s ideale stad was niet bedoeld voor het grote publiek, maar voor hemzelf en zijn vrienden, waaronder de surrealist Salvador Dali. Na zijn dood wilde Buzzi dat zijn droomstad aan de natuur teruggegeven zou worden. De stad was nog niet af toen hij in 1981 stierf.

Een droom als inspiratiebron

Nu bouwt zijn neef Marco Solari verder aan de droom van zijn oom. Hij doet dit op basis van de vele schetsen en aantekeningen die Buzzi achterliet. Een belangrijke inspiratiebron voor de ideale droomstad bleek de Hypnerotomachia Poliphili, een mysterieus boek uit 1499.

De droom van Poliphilus

Marij Lamers vertelt n.a.v. een bijzonder boek over een droomplek in de Umbrische heuvels

Het werd in Venetië gedrukt en wordt beschouwd als het beroemdste drukwerk uit de Italiaanse Renaissance. De typografie is prachtig, verlucht met 172 houtsneden, een grote bijzonderheid in die tijd. De afbeeldingen van bouwwerken, tuinen en landschappen vormen een toelichting op het verhaal: een droom waarin Poliphilus een zoektocht onderneemt naar zijn geliefde Polia. Het is een allegorische queeste waarin de held van het duister naar het licht geleid wordt. Een soort heidense Divina Commedia.

In het tweede deel van het boek wordt het verhaal opnieuw verteld maar dan vanuit het perspectief van het meisje Polia. Dit deel doet eerder denken aan de volkse verhalen van Decamerone van Boccaccio.
Maar behalve een liefdesverhaal is het boek ook een soort encyclopedie, waarin de schrijver zijn kennis over alle mogelijke onderwerpen van de Oudheid tot en met zijn eigen tijd in verfijnde taalkunst met elkaar in verband heeft gebracht.

Francesco Colonna

Francesco Colonna, een Venetiaanse monnik, wordt algemeen aangeduid als de meest waarschijnlijke auteur van de Hypnerotomachia Poliphili. Het boek weerspiegelt het 15e-eeuwse Venetië, zijn overvloed aan kostbare producten die werden verhandeld, zijn uitbundige feesten en de weelderige, spilzieke keuken van de adel.
Colonna beschikte, als monnik, over een uitgebreide bibliotheek in zijn klooster. In zijn boek zou hij bijvoorbeeld passages opnemen uit de Naturalis historia van de Romein Plinius. Maar ook van traktaten van de Renaissance-architecten Leon Battista Alberti en Filarete, die bekend is van de bronzen deuren van de Sint-Pieter in Rome. Het traktaat van Filarete bevat ook illustraties van fantastische bouwwerken, waaronder een cirkelvormige ideale stad.

Il Parco dei Mostri

De muil in het Parco dei Mostri een droomplek in Bomarzo

De Hypnerotomachia Poliphili is wonderlijk weinig vertaald. De eerste volledige vertaling in het Frans verscheen, bijna driehonderd jaar later, in 1883 en in het Engels pas in 1999. In het Nederlands werd het boek in 2006 voor het eerst vertaald als De droom van Poliphilus. Ondanks de schaarse vertalingen is het boek invloedrijk geweest in de Europese literatuur en de beeldende kunst. Met name schilders als Albrecht Dürer, Lucas Cranach en Jan van Scorel zijn door het boek van Colonna beïnvloed.

Ook in de geschiedenis van landschapsarchitectuur zijn duidelijke sporen te vinden. In Italië bijvoorbeeld in het al eerdergenoemde Il Parco dei Mostri in Bomarzo (ook vanuit Polmone te bezoeken!), het geheimzinnige 16e-eeuwse landschapspark dat door Pier Francesco Orsini werd aangelegd en opgedragen aan zijn jonggestorven vrouw. In Frankrijk liet Lodewijk XIV zich inspireren door de tuinfantasieën van Colonna bij de aanleg van het park bij Versailles.

En vele anderen

Deze droom van Poliphilus heeft veel mensen doen dromen, zoals een 18e-eeuwse dichter het eens uitdrukte en niet alleen architecten als Tomaso Buzzi toen hij over zijn ideale stad droomde en die (deels) verwezenlijkte in La Scarzuola, maar ook filosofen, schrijvers en kunstenaars.

Dromen bij Polmone

En wie zittend op het terras van Polmone La Scarzuola heeft ontdekt zou ook Een Venetiaans geheim kunnen gaan lezen. Een Amerikaanse thriller van Ian Caldwell & Dustin Thomason die een aantal raadsels rondom de Hypnerotomachia Poliphili tracht op te lossen.

Wil je meer weten over deze droomplek in de Umbrische heuvels? Kijk dan eens verder rond op deze site of stuur ons gewoon een berichtje. Dan kijken we samen wat jouw droomappartement is.
Maar natuurlijk kun je ook zelf kijken door hieronder jouw droomperiode in te vullen.